معین الحق

سعی کنیم یاور حق باشیم

معین الحق

سعی کنیم یاور حق باشیم

جمع اوری یادداشتهای شخصی و برخی نظرات و دیدگاهها . مطالب علمی لزوما نظر نویسنده نمیباشد و چه بسا مطالبی را به عنوان یادداشت در اینجا نوشته ام تا مجددا به انها مراجعه کنم و درباره انها فکر کنم. نقل مطالب نویسنده باید با اجازه باشد.

مقدمه برای بحث جوائز السلطان مکاسب

جمعه, ۱۳ مرداد ۱۳۹۶، ۰۹:۱۲ ق.ظ

قال الشیخ الاعظم الانصاری ره فی مباحث جوائز السلطان : بعد تبیین صور اربعه لاقسام الجوائز الماخوذ من الجائر : اما الاولی ( ای قسم الاول من اقسام الجوائز و هو : ان لا یعلم للجائر مال مال حرام یحتمل کون الجائزة منها ) :

"فلا إشکال فیها فی جواز الأخذ و حلیة التصرف للأصل و الإجماع و الأخبار الآتیة[1]"

فما هو المراد من الاصل فی کلام الشیخ ره ؟

فلها احتمالات :

یمکن ان یکون المراد استصحاب او البرائة او قاعدة الید او اصالة الصحة

 

اما الاستصحاب یمکن ان یکون المراد :

استصحاب عدم طیب نفس المالک بالتصرف فی ماله

او استصحاب عدم ملکیة السلطان لذلک المال

او استصحاب عدم ملکیة غیر السلطان له

و هذه الاستصحابات مقدم علی اصالة البرائة لان البرائه اصل حکمی و الاستصحاب فی المقام اصل موضوعی و قد تقرر فی محله تقدم استصحاب الموضوعی علی الحکمی.

و لکن یمکن ان یقال : استصحاب عدم ملکیة السلطان معارض مع استصحاب عدم ملکیة غیر السلطان فبعد التعارض و التساقط ، تصل النوبة الی البرائة

و لکن یمکن ان یقال بعدم سقوطهما ، لان المشکل فی تعارض الاستصحابین و سقوطهما عن الحجیة ، لزوم المخالفة العملیة القطعیه ، و لکن المقام فی فرض تعارض الاستصحابین لا یلزم من العمل بکلا الاستصحابین مخالفة عملیة ، لانه ان صح استصحاب عدم ملکیة غیر السلطان یجوز لنا التصرف فی المال الا انه یمکن ان یخدش علیه بالمثبتیة ، لان مع استصحاب عدم ملکیة سلطان لا یثبت ملکیة السلطان حتی یجوز لنا التصرف فیه.

اما الاستصحاب الاولی و هو عدم طیب نفس المالک الغیر السلطان بالتصرف فی ماله فهو مندفع باستصحاب عدم ملکیته فلا نبحث عنها.

تقریب الاخر لکلام الشیخ : 

ان البرائة لا تنفذ صحة هبة السلطان لان الهبة عقد و لها حکم وضعی و البرائة لا یصحح احکام الوضعیه ، و شان البرائة رفع الحرمة التکلیفیة ( ای : نفی التکلیف ) و نتیجة البرائه هو جواز التصرف ، لا صحة العقد او فساده ، لذا تمسک بالبرائة ان کان لتصحیح العقد فهو سهو و ان کان لجواز التصرف و حرمة التصرف عند عدم جریانها فهو فی مقامه ان لم یقدمها الاستصحاب و لذا لنا قول فی توجیه کلام الشیخ الاعظم حتی یندفع الاشکالات :

ان الکلام فی مقامین :

الاولی : عدم جواز التصرف فی جوائز السلطان لانه یمکن ان یکون غصبیة و من مال محرم و هذا مدفوع باطلاق ادلة قاعدة الید.

الثانیة : عدم جواز اخذ الجائزة من السلاطین و ان کان من المال الحلال. و هذا مدفوع باصل البرائة.

و بالنتیجه التمسک بالاصل فی المقام ناظر الی المسالة الثانیه ، و لکن هذا و ان کان متینا و لکن ارادة الشیخ من العبارة هذه المعنی غیر معلوم الا بتوجیه عبارة «فلا إشکال فی جواز أخذه و حلّیة التصرّف فیه للأصل.» بان : "جواز الاخذ" اشارة الی صحة العقد و "حلیة التصرف" اشارة الی عدم حرمة تکلیفیة.

 

اما روایة الحمیری :

أنّه کتب إلى صاحب الزمان- علیه السّلام- یسأله عن الرجل من وکلاء الوقف مستحلّ لما فی یده لا یرع عن أخذ ماله، ربّما نزلت فی قریته و هو فیها، أو أدخل منزله و قد حضر طعامه، فیدعونی إلیه، فإن لم آکل من طعامه عادانی علیه، فهل یجوز لی أن آکل من طعامه و أتصدّق بصدقة، و کم مقدار الصدقة؟ و إن أهدى هذا الوکیل هدیة إلى رجل آخر، فیدعونی إلى أن أنال منها و أنا أعلم أنّ الوکیل لا یتورّع عن أخذ ما فی یده، فهل علیّ فیه شی‌ء إن أنا نلت منه؟ «الجواب: إن کان لهذا الرجل مال أو معاش غیر ما فی یده فکل طعامه و اقبل برّه، و إلّا فلا».

فهی غیر مرتبط بالمقام لانه ناظر الی عدم صحة التمسک بقاعدة الید لان ید الجائر کید السارق غیر معتبر شرعا و الروایة لا ترتبط بمباحث العلم الاجمالی نفیا و اثباتا. و حیثیة سوال السائل قرینة علی هذه المدعی.

لا یقال ان کلا الحیثیتین – حیثیة السوال عن العلم الاجمالی و التفصیلی و حیثیة السوال عن قاعدة الید فی حق الجائر – موجود فیالروایة لانهما لا یمکن اجتماعهما فی روایة واحده و ذلک :

ان الحیثیة الاولی امر تعبدی و الثانیة امر عقلایی و لا یمکن ان یلتزم بان الروایة ناظرة الی کلا الوجهین .

الاقل : محمد المظفری

ابان 1394 قم المقدسه

 

 

 

 



[1] کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - القدیمة)؛ ج‌1، ص: 262

 

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۶/۰۵/۱۳

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
تجدید کد امنیتی