معین الحق

علم درایه :

در اصطلاح، درایه علمی است که از سند حدیث و متن آن و چگونگی فراگرفتن وآداب نقل حدیث گفت‌وگو 

میکند.

منظور از بررسی سند هم بررسی به صورت  کلی هست نه تک تک افراد موجود در سند.

شهید ثانی علم درایه را چنین معنا کرده :

العلم الذی یبحث فیه عن متن الحدیث و سنده و طرقه من صحیحها و سقیمها و علیلها و ما یحتاج الیه لیعرف المقبول منه من المردود.

ایت الله سبحانی نیز انرا به این نحو معنی کرده : العلم الباحث عن الحالات العارضة علی الحدیث من جانب السند او المتن.

مثلا اینکه حدیث صحیح است یا موثق است و یا ضعیف

و یا مثل اینکه حدیث نص هست و یا ظاهر است و یا مضطرب است و یا مجمل است و ... مربوط به علم درایه است.

بنابراین موضوع علم درایه ، " حدیث " است .

علم رجال :

در تعریف آن گفته‌اند: «الرجال: علم یبحث فیه عن احوال الرواة من حیث اتصافهم بشرایط قبول اخبارهم و عدمه» در علم رجال از احوالراویان حدیث از جهت اینکه آیا اینها متصف هستند به شرایط قبول شدن خبرشان یا خیر؟ و مراد از احوال، یعنی ضابط بودن، امامی بودن، عادل بودن و... یعنی اگر دارای این صفات باشند، خبرشان صحیح است و به آن اخذ می‌شود و عمل می‌گردد. به عبارت روشن‌تر، علم رجال علمی است که در آن احوال راویان حدیث جرح و تعدیل و نقد و بررسی می‌شود، روشن می‌گردد که چه کسی در نقل حدیث موثق و مورد اعتماد است و چه کسی موثق نیست. 

بنابراین موضوع علم رجال ، محدث ( راوی ) و موضوع علم درایه ، حدیث است.

علم تراجم

علم تراجم یا ( شخصیت شناسی ) علمی است که در ان از احوال دانشمندان و بزرگان بحث میشود و چه بسا این بزرگان راوی حدیث هم نباشند.

مثلا از احوالات ابن سینا در علم تراجم بحث میشود زیرا وی راوی حدیث نیست . اما از احوالات زراره از این جهت که ثقه هست یا نه در علم رجال بحث میشود زیرا زراره راوی حدیث است و از این جهت که قول او معتبر است یا نه ، از شخصیت او در علم رجال بحث میشود.